Konuyla ilgili açıklama yapan Giray, ‘Hızır Aleyhisselam, Hz. Musa zamanında yaşamış, Ab-ı hayat’ı, (ölmezlik suyunu) içerek ölümsüzlüye erişmiş, kul sıkıştığı zaman imdadına yetişen Nebidir. Kendisine Allah tarafından ledün-batın ilmini (iç âlemi, görünmeyeni) verilerek Hz. Musa’yı eğitmekle görevlendirilmiş, tasavvuf ehli tarafından gerçek bilgiye sahip olmuş yetkin kılınmış(insan-i Kamil) ulu bir Nebi olarak kabul edilmiştir. Burada şu anlatılmak isteniyor, her ne ve kim olursan ol, Peygamber dahi olsa, her kulun bir rehbere ihtiyacı var. Kur’an-ı Kerim’in Kehf Suresi, 60-82. Ayetleri, Musa peygamber ile kendisine Tanrı tarafından ilim verilmiş olan genç arkadaşı (Hz. Hızır) arasında geçenler anlatılır. Musa peygamber ile kullardan bir kul olarak bildirilen bu genç kimse “Hızır”dır ve Allah tarafından Hz. Musa’ya irşat etmek için görevlendirilmiştir. (Ayet 65)
Halk arasında kullanılan bu deyimlerden de anlaşılacağı gibi Hızır, yardıma muhtaç olanların, darda kalanların yardımına koşan bir kurtarıcıdır. Halk inançlarına göre ölmezlik sırrına ulaşmış ermiş kişi, bir Nebidir. Hz. Hızır bir velidir, bir erendir. Sufilere göre her zaman Hızır vardır. Hızır ve İlyas kardeştir. Hz. Muhammed Hızır’a karada, İlyas’a denizde imdada yetişen diye buyurduğu ifade edilir.
Hızır, bir Velidir, Nebi’dir dedik. Bilindiği gibi Tanrı buyrukları peygamberlere, Cebrail adı verilen bir melek aracılığı ile “Vahy” olarak, velilere ise ilham olarak gönderilir. Ancak Cenab-ı Hakk, bazı seçilmiş veli kullarına, kendi buyruklarını “Vahy” olarak bildirilir ki, bu veli de Hz. Hızır’dır. Hızır göreviyle görevlendirilen veli’ler, Tanrı buyruklarını ilham olarak değil de Vahy olarak aldıkları için, bu velilere de “Hızır Nebi” denir. Bundan dolayıdır ki, Hz. Peygamber efendimiz; “Benim velilerim, Ben-i İsrail Nebileri” gibidir diye buyurmuştur. Hızır halk arasında aksakallı Nur yüzlü yaşlı bir bilgedir. O, kendisini yardıma çağıran herkese bozatı ile uçarak, koşarak yardımlarına yetişir, bastığı yerlerde çiçekler açar, ekinler yeşerir, bülbüller ötmeye başlar. Elini sürdüğü kişi dertlerden, hastalıklardan, uğursuzluklardan arınır, ömür boyu sürecek mutluluk sırrına ulaştırır.
Bu inanç ciddi anlamda benimsenmiştir. Hızır aslında hiç beklemediğin bir anında yanındadır, ama sen göremezsin’ dedi.
