Otomatik söndürme sistemlerini seçerken söndürme maddesi / söndürme ajanı sistemin temel bileşeni olduğu için en önemli noktalardan biridir. Ajan özelliklerini belirlemek temel noktalardan biridir. Bir ajan seçilmeden önce analiz edilmesi gereken birçok ajan özelliği vardır. Bunlar arasında, fiziksel özellikleri, faydalı ömrü, bastırma yöntemi, ajan kullanımları, kısıtlamalar, cleanagent olup olmadığı, ajan toksisitesi ve ayrışma ürünleri dahil olmak üzere insanlar ve çevre üzerindeki etkileri temel etkenler sayılabilir. Söndürücü madde seçim özelliklerinin tablosunu aşağıda görebilirsiniz.
|
Fiziki Durum |
İletkenlik |
Yangın Sınıfı |
Bastırma Yöntemi |
Clean Agent |
Fiyatı |
İnsana Etkisi |
Çevreye Etkisi |
|
|
SULU SPRINKLERS |
||||||||
|
Islak Borulu Sistem |
Sıvı |
Evet |
A |
Soğutma |
Hayır |
Çok Düşük |
Yok |
Yok |
|
Kuru Borulu Sistem |
Sıvı |
Evet |
A |
Soğutma |
Hayır |
Çok Düşük |
Yok |
Yok |
|
Ön tepkimeli Sistem |
Sıvı |
Evet |
A |
Soğutma |
Hayır |
Çok Düşük |
Yok |
Yok |
|
Deluge Sistem |
Sıvı |
Evet |
A |
Soğutma |
Hayır |
Çok Düşük |
Yok |
Yok |
|
KÖPÜK-SU |
||||||||
|
Islak Borulu Sistem |
Sıvı |
Evet |
AB |
Soğutma |
Hayır |
Orta |
Düşük |
Var |
|
Kuru Borulu Sistem |
Sıvı |
Evet |
AB |
Soğutma |
Hayır |
Orta |
Düşük |
Var |
|
Ön tepkimeli Sistem |
Sıvı |
Evet |
AB |
Soğutma |
Hayır |
Orta |
Düşük |
Var |
|
Deluge Sistem |
Sıvı |
Evet |
AB |
Soğutma |
Hayır |
Orta |
Düşük |
Var |
|
KÖPÜKLÜ SİSTEM |
||||||||
|
Düşük Genleşmeli |
Sıvı |
Evet |
AB |
Boğarak Söndürme |
Hayır |
Orta |
Düşük |
Yok |
|
Yüksek Genleşmeli |
Sıvı |
Evet |
AB |
Boğarak Söndürme |
Hayır |
Düşük |
Düşük |
Yok |
|
SOĞUK AEROSOL / SU SİSİ |
||||||||
|
Endotermik Katkılı / Katkısız |
Sıvı |
Evet |
ABC |
Boğma/Soğutma |
Hayır |
Düşük |
Düşük |
Yok |
|
KARBON DİOKSİT CO2 |
||||||||
|
Düşük Basınçlı |
Sıvı/Gaz |
Hayır |
ABC |
Boğarak Söndürme |
Evet |
Düşük |
Yüksek |
Yok |
|
Yüksek Basınçlı |
Sıvı/Gaz |
Hayır |
ABC |
Boğarak Söndürme |
Evet |
Düşük |
Yüksek |
Yok |
|
HALON SİSTEMLERİ |
||||||||
|
1301 |
Sıvı/Gaz |
Hayır |
ABC |
Yanma Zincirini Kırma |
Evet |
Yüksek |
Çok Düşük |
Aşırı Yüksek |
|
1211 |
Sıvı/Gaz |
Hayır |
ABC |
Yanma Zincirini Kırma |
Evet |
Yüksek |
Çok Düşük |
Aşırı Yüksek |
|
2402 |
Sıvı/Gaz |
Hayır |
ABC |
Yanma Zincirini Kırma |
Evet |
Yüksek |
Çok Düşük |
Aşırı Yüksek |
|
CLEAN AGENTS - Total Flooding |
||||||||
|
FK-5-1-2 |
Sıvı/Gaz |
Hayır |
ABC |
Yanma Zincirini Kırma |
Evet |
Yüksek |
Orta |
Düşük |
|
FC-3-1-10 |
Sıvı/Gaz |
Hayır |
ABC |
Soğutma |
Evet |
Yüksek |
Yüksek |
Düşük |
|
HBFC-22B1 |
Sıvı/Gaz |
Hayır |
ABC |
Soğutma |
Evet |
Yüksek |
Yüksek |
Düşük |
|
FICFC-124 |
Sıvı/Gaz |
Hayır |
ABC |
Soğutma |
Evet |
Yüksek |
Yüksek |
Düşük |
|
HFC-125 |
Sıvı/Gaz |
Hayır |
ABC |
Soğutma |
Evet |
Yüksek |
Yüksek |
Düşük |
|
HFC-227ea |
Sıvı/Gaz |
Hayır |
ABC |
Soğutma |
Evet |
Yüksek |
Yüksek |
Düşük |
|
HFC-23 |
Sıvı/Gaz |
Hayır |
ABC |
Soğutma |
Evet |
Yüksek |
Yüksek |
Düşük |
|
HFC Blend A |
Sıvı/Gaz |
Hayır |
ABC |
Soğutma |
Evet |
Yüksek |
Çok Yüksek |
Orta |
|
IG-01 |
Gaz |
Hayır |
ABC |
Boğarak Söndürme |
Evet |
Yüksek |
Orta |
Düşük |
|
IG-541 |
Gaz |
Hayır |
ABC |
Boğarak Söndürme |
Evet |
Yüksek |
Orta |
Düşük |
|
IG-55 |
Gaz |
Hayır |
ABC |
Boğarak Söndürme |
Evet |
Yüksek |
Orta |
Düşük |
|
CLEAN AGENTS - Lokal Uygulama |
||||||||
|
HBFC-22B1 |
Sıvı/Gaz |
Hayır |
ABC |
Soğutma |
Evet |
Yüksek |
Çok Yüksek |
Orta |
|
HFC-125 |
Sıvı/Gaz |
Hayır |
ABC |
Soğutma |
Evet |
Yüksek |
Çok Yüksek |
Düşük |
|
FC-218 |
Sıvı/Gaz |
Hayır |
ABC |
Soğutma |
Evet |
Yüksek |
Çok Yüksek |
Düşük |
|
KURU KİMYEVİ TOZLU SİSTEM |
||||||||
|
Sodyum bikarbonat |
Katı/Gaz |
Hayır |
BC |
Yanma Zincirini Kırma |
Hayır |
Orta |
Yüksek |
Orta |
|
Potasyum bikarbonat |
Katı/Gaz |
Hayır |
BC |
Yanma Zincirini Kırma |
Hayır |
Orta |
Yüksek |
Orta |
|
Potasyum kloride |
Katı/Gaz |
Hayır |
BC |
Yanma Zincirini Kırma |
Hayır |
Orta |
Yüksek |
Orta |
|
Ure/potasyum bikarbonat |
Katı/Gaz |
Hayır |
BC |
Yanma Zincirini Kırma |
Hayır |
Orta |
Yüksek |
Orta |
|
Potasyum Karbonat |
Katı/Gaz |
Hayır |
BC |
Yanma Zincirini Kırma |
Hayır |
Orta |
Yüksek |
Orta |
|
Monoammonyum Fosfat |
Katı/Gaz |
Hayır |
ABC |
Yanma Zincirini Kırma |
Hayır |
Orta |
Yüksek |
Orta |
|
ISLAK KİMYASAL |
||||||||
|
Sıvı Potasyum Karbonate |
Sıvı/Gaz |
Hayır |
BC |
Yanma Zincirini Kırma |
Hayır |
Orta |
Düşük |
Düşük |
|
KURU KİMYASAL AEROSOL |
||||||||
|
Sıcak Aerosol Kuru Kimyasal |
Katı/Gaz |
Hayır |
D |
Boğarak Söndürme |
Hayır |
Orta |
Düşük |
Düşük |
Eğer kullanılacak olan otomatik söndürme sistemi bir algılama sistemi ile aktif hale getirilecek ise en uygun otomatik algılama sisteminin seçimi, tehlikenin tutuşma ve yanma özelliklerinin detaylı bir analizine bağlıdır. Algılama sistemleri, termal değişikliklerin, duman haraketleri, alev spektrumu, basınç gelişimi veya buhar konsantrasyonlarındaki değişiklikleri algılar. Uygun algılama ekipmanı, hızlı ve güvenilir yanıt elde etmek için kritik öneme sahiptir. Sistemde kullanılacak olan söndürme maddesinin bulunabilirliği, yaygın olarak kullanılan söndürme maddelerinin çoğu bir süredir mevcut durumdadır ve stoklanmıştır. Temsilciler, distribütörleri tarafından 8 ila 12 saat içinde en uzak bölgelerde bile yenilenmeyi/ kullanım sonrası doldurma sağlama amaçlı kapsamlı dağıtım ağlarına sahip olmalıdır, hatta birçok durumda belirleyici faktör, acil durumlar için günde 24 saat hizmet veren bir tedarikçi bulmaktır. Bir sistemin faydalı ömrü, ajan özelliklerine ve bakım kalitesine bağlıdır. Önceden karıştırıldığında veya suyla seyreltildiğinde bazı ajanların raf ömrükısalır, seçilecek ajana / maddeye göre bastırma yöntemi de önemlidir. Söndürme işlemi aşağıdaki şekillerde sonlandırılabilir:
• Yanan maddenin bitmesi veya yakıt beslemesinin kesilmesi.
• Yanma için mevcut oksijeni azaltmak için atıl gazlar kullanarak oksijenin indirgenmesi.
• Elektrik kaynaklarını kapatarak, yangını soğutarak veya ajan reaksiyonuyla sıcaklığın tutuşma noktasının altına düşürülmesi.
• Hidroksil radikallerini (OH ) kaldıran yanma döngüsünün bozulması. Buna yanma zincirini kırma da denir.
Söndürme ajanları seçilirken korunacak mahallin tehlike sınıfı ciddi önem taşımaktadır. Yağmurlama/ Sprinklersistemleri genellikle total flooding/alan koruması için yapılırlar. Ancak aşağıdaki durumlarda veya özel tehlikeleri korumak için özel söndürme sistemleri kullanılır.
• Mahaldeki tehlike yağmurlama sistemi için tehlike çok yüksekse.
• Mahaldeki tehlike el ve insan ile söndürme için tehlike çok yüksekse.
• Mahaldeki tehlike su kullanımı ile giderilemeyecek biçimde ise.
• Mahalde sudan kaynaklı hasarlar oluşacak ise
• Yağmurlama sistemi için su beslemesi mevcut değil veya yetersiz ise.
Çeşitli söndürme ajanları aynı yakıt için farklı söndürme yeteneklerine sahiptir. Kullanımları, bir yangını engellemek, kontrol etmek veya söndürmek için gerekli olabilecek söndürme, akış hızları veya havadaki madde konsantrasyonlarına ve sistemin yapısına bağlıdır.Suyun özgül ağırlığı 1,0'dır. Birçok yanıcı ve yanıcı hidrokarbon bazlı sıvı yüzersu yüzeyinde. Çok miktarda su uygulaması bu malzemelerin birçoğunu tutuşma noktasının altında soğutur. Polar çözücüler suda karışabilir ve uygulaması ile seyreltilir.Bazı ajanların en verimli şekilde çalışması için sıkı bir muhafaza gerekir. Diğer bazı yangın söndürme maddeleri ajan akışını kontrol etmek için araçlar gerektirir.
Devam yazılarımızda otomatik söndürme sistemlerinin seçilmesinde dikkat edilecek önemli hususları incelemeye devam edeceğiz.
Not Makale ile ilgili temel bilgi kaynakları Google gibi kullanmayı bilen için çok önemli bilgi kaynaklarından sağlanmıştır.
Kaynaklar
Fire ProtectionHandbook,Twenty Edition , NFPA
Handbook ofFire ProtectionEngineering ,Third Edition , SFPE
IndustrıalFıreProtectıonHandbook ,Second Edition , R. CraigSchroll
İnternet ortamında herkese açık kullanım ve tanıtım kılavuzları
