Bilindiği üzere yasal zorunluluklar: 26 Haziran 2012 Tarihli 28335 sayılı Resmî Gazete yayınlanan ve Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığından gelen: “Araçların imal, tadil ve montajı hakkında yönetmelikte değişiklik yapılmasına dair yönetmelik” gereği ülkemizde araçlarda – özellikle toplu taşıma araçlarında yangın algılama uyarı sistemleri zorunlu hale gelmiştir. Yönetmelik M2 ve M3 kategorisi, 9 ve üzeri yolcu taşıyan araçlar için zorunludur. Ancak bizim önerimiz algılama ile beraber otomatik söndürme sisteminin de uygulanması üzerinedir. Çünkü algılama sistemi yapısı gereği sadece yangının olduğunu haber verir ve sonrasında yangına müdahale ederek söndürmek yine kişilere kalır. Ancak tecrübeler göstermektedir ki klasik yangın söndürme cihazları ile tecrübesiz kişilerin yangını söndürme oranı oldukça düşüktür. Çünkü gerek YSC’lerin bakımsız ve yetersiz olması gerekse kişilerin tecrübesiz olmasına birde yangını korkutucu yüzü eklendiğinde sonuç iç açıcı olmamaktadır. Yangın algılama sistemi sadece kişileri korumaktadır eğer kililer ile beraber araçlarımızı ve dolayısı ile milli serveti korumak istiyorsak otomatik algılama ve söndürme sistemi kurulması daha doğru olacaktır.
Üstelik artık ülkemizde uluslararası standartlarda sertifikalı – belgeli yerli ve milli sistemlerde üretilmektedir. Araç yangın söndürme sistemleri tasarım ve uygulamasında önce araçtaki riskli noktaları belirleyip bu bölgelere uygun algılama sensörlerinin konması ile başlanır. Duman, ısı, kombine sensörler ve hat tipi sensörler seçilir.
Doğru sensör seçimi ile beraber sistem kurulumu ve tasarımı şu şekilde olur. Sistemde bir kontrol paneli olur bu panel şoföre en yakın bölgeye monte edilir. Sistemdeki tüm algılama, kontrol ve diğer sinyaller bu panele gelir. Sistem merkezi araç yangın algılama ve alarm sistemi izleme ve kontrol ünitesidir. Araç aküsünden beslenmektedir, başlangıç durumunda kendini kontrol ve kalibre ederek bağlı olan ısı (termostat) ve duman sensörlerini kontrol eder ve izler. Bağlı olan cihazlarda meydana gelen olayları ışıklı ve/veya sesli olarak gösterir. Sistem; hat kopukluğu, kısa devre, şase,cihaz arıza gibi durumları sesli ve ışıklı olarak göstermektedir.Sistem herhangi bir yangın anında hangi bölgede yangın çıkmış ise o bölgede yangın var alarmı verir.Eğer sisteme bir otomatik söndürme sistemi de bağlı ise- ki bu genelde motor bölgesinde olur- belirlenen süre sonunda otomatik söndürme sistemi çalışarak yangını söndürür. Yine kontrol panel üzerinde yangın söndürme sistemini elle başlatma butonuda vardır ki herhangi bir durumda şoför söndürme sistemini elle kendisi de çalıştırabilir. Sistem, -40*C ve +60*C ortam sıcaklıklarında da çalışır ve faal durumda olmalıdır.
Söndürme sistemlerine gelinde birçok söndürme maddesi kullanılabilir, ancak bazı teknik özelliklerinden dolayı bence Soğuk Aerolsol Endotermik Watermist sistemleri daha tercih edilebilir. Sistemler üç farklı şekilde tasarlanırlar, Yüksek basınçlı: 100-110 bar, Orta basınçlı: 14-30 bar, Düşük basınçlı: <14 bar, genelde araç yangınlarında Yüksek ve orta basınçlı sistemler tercih edilirler. Soğuk Aerolsol Endotermik Su Sisi sistemleri 3 boyutlu yangın söndürme sistemi olarak da tanımlanır. (Geleneksel sprinkler sistemi 2 boyutludur.)
1.Boyut: Yangın ortamından O2 uzaklaştırma işlemi. Hacmi 1700 kat genleşir ve oksijenden ağır olduğu için oksijenin yerini alır.
2.Boyut: Alevle karşılaşınca hızla buharlaşıp, ısıyı absorbe (emer) eder. 2630 kJ/lt soğutma işlemi yapar. 3.Boyut: Radyan (Yatay yayılan) ısıyı emer ve yangın mahalline yaklaşabilmemizi sağlar.
Sistem mist nozul sayesinde ince atomize su buharı damlacıkları üretir ve yangın bölgesinde çok geniş bir yüzey kaplar. (klasik sprinkler sistemine göre 400 kat) Oksijeni yangın bölgesinden uzaklaştırır ve hızla yangının ısısını emerek bölgeyi soğutur. Soğuk Aerolsol Endotermik Water mist sistemi hızlı ve güvenilirdir. Klasik sprinkler sistemlerinin ihtiyacı olan su miktarının sadece %10'u kadar su kullanır. Daha küçük çaplı borular kullanılır.A, B ve E (Elektrik) sınıfları için uygundur.Su damlacıklarının boyutu 50-100 mikrondur.Yanma yan ürünü yoktur, Dumanı ortadan kaldırma özelliği vardır.Çevre dostudur, doğayı kirletmez, artık madde bırakmaz.Soğuk aerosol watermist sistemler A,B,C,F(D Şartlı) ve Elektrik kaynaklı yangınlarda kullanıma uygundur.
Otomatik araç yangın algılama söndürme sistemi kurulum ve uygulaması ise oldukça hızlı ve kolaydır. Çünkü sistemdeki tüm elektrikli kontrol ekipmanları özel kablolar ve kablo konnektörleri ile birbirine bağlanır, su geçirmez, tozdan ve titreşimden etkilenmez, sistem tasarım ve kullanımı oldukça kolay dizayn edilmiştir kullanıcı dostudur. Söndürme sisteminde kullanılan tüm borular paslanmaz / CrNi seçimiştir. Sitemde kullanılan cihazlar, E sertifikası kriterlerine haiz olduğu için araçlarda vibrasyon ve atmosfer şartlarına maruz kalsa dahi çalışır durumda olan cihazlardıer. Örneğin jacklı sensörlerin koruma sınıfları vardır IP68 uzun süreli su püskürtmeye karşı güvenlikli su içinde batırılmış biçimde dahi olsa devamlı çalışabilecek ekipmanlardır.
Sistemlerin, algılama ve söndürme sistemlerinin periyodik bakımları senede bir yapılmalıdır, eğitim ve yetki verilmiş her firma bakımı rahatlıkla yapabilir. Burada önemli olan konu bakım ve kontrolleri yapacak olan firmaların gerekli eğitim ve hizmet yeterlilik belgelerine sahip olmasıdır. Yine önemli bir nokta sistemlerin kurulum ve sonrasında bakımlarını yapacak olan firmaların eğitimli teknik personele sahip olmasıdır.
Kurduracağınız sistemler ise belgeli ve sertifikalı sistemler olmalıdır, ülkemizde yerli üretim yapan üreticilerimiz tarafından yerli ve milli üretim sistemler vardır ve üstelik üreticilerimiz bu sistemlere de 2016 da yayınlanmış olan ‘’E/ECE/324/Rev.2/Add.106/Rev.6/Amend.3−E/ECE/TRANS/505/Rev.2/Add.106/Rev.6/Amend.3’’ regülasyonuna göre sertifikasyon almışlar.
Kaynaklar: United Nations ,Addendum 106 – Regulation No. 107,Revision 6 - Amendment 3 ,Supplement 4 to the 06 series of amendments – Date of entry into force: 18 June 2016
26 Haziran 2012 Tarihli 28335 sayılı Resmî Gazete yayınlanan ve Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. “Araçların imal, tadil ve montajı hakkında yönetmelikte değişiklik yapılmasına dair yönetmelik”
Not : Ruşen Karadeniz’e katkılarından dolayı özel teşekkürler.
