Kütüphanelerde ve arşivlerde yapı destek sistemleri ve ekipmanları için yangın önleme gereksinimleri ;

Bina sistemlerinin yangın güvenliği gereksinimleri, normal olarak tüm gelişmiş ülkelerde ilan edilen standartlar tarafından belirlenir. Havalandırma, ısıtma ve soğutma dahil bu sistemler genel bina yapısına entegre edilmiştir. Yangına dayanıklılık gereksinimleri, binanın inşası için genel yangın dayanımı gerekliliklerinin bir parçası olarak belirlenmelidir.

Bazı durumlarda destek ekipmanı bina yapısının bir öğesi olabilir. Örneğin, bazı arşivlerde ve kütüphanelerde, kayıtların veya kitapların yer aldığı binanın bir kısmı sadece bir kabuktur. Metal iskelet sistemleri kendinden desteklidir ve binanın birkaç katına uzanır ve depo katları sadece depolarda bir geçit sağlayan platformlardır. Bu durum depolar ve yürüyüş yolları arasındaki yarık benzeri açıklıklara neden olur ve hızlı, kesintisiz hava, ısı, duman ve alev akışı sağlar. Bu sistemler eskiden inşa edilen birçok arşiv binasında kullanılmıştır. Daha yakın zamanda, bazı büyük arşivler ve kütüphaneler malzemenin bir bölümden diğerine taşınması için yatay veya dikey konveyör sistemleri kurmuşlardır. Bazı durumlarda bu sistemler güvenlik duvarlarına ve yanmaz tavan/zemin panellerinin yangın bütünlük yapısını da bozabilirler.

Cebri havalandırma ve hava ısıtma sistemleri ;

Klima ve havalandırma sistemleriyle donatılmış binalarda, bina içindeki güvenlik duvarlarından geçmesi gereken kanallar bulunur. Güvenlik duvarındaki herhangi bir kırılma, bu aralar boyunca yangın yayılma riskini artırır. Hava kanalları, düşük ısı iletim özellikleri sağlayan yanıcı olmayan malzemelerden yapılmalıdır. Bu özellikle, kanalın güvenlik duvarları ve yanmaz tavan/zemin panelleri ile kesiştiği noktada önemlidir. Kanalın duvardan geçtiği durumlarda, delikler mümkün olduğu kadar küçük yapılmalı, yanmaz bir manşonla örtülü bir manşon ile donatılmalı ve manşonun etrafındaki alan tamamen onaylanmış, ateşe dayanıklı malzeme ile doldurulmalıdır. Kanallar otomatik yangın damperleri ve fan kapanmaları ile donatılmalıdır. Yangınların yayılmasına yardımcı olabilecek toz birikimini önlemek için kanallar da temiz tutulmalıdır. Bina ayrıca ana bina havalandırma sisteminden bağımsız olarak ayrı bir duman tahliye kanalı sistemine sahip olmalıdır.

Elektrikli ekipman için gereklilikler ;

Bir kütüphaneden veya arşiv binasından geçen elektrik kabloları geçişleri bir kompartımandan diğerine duman ve ısı geçirmez biçimde yalıtılmış olmalıdır. Yeni binalarda gömme kablolama tercih edilir; eski veya uyarlanmış binalarda, elektrik kablolarının boru içinde olması tercih edilmelidir. Kablolama bina elektrik tesisat yönetmeliğine uygun olmalı, topraklanmalı ve tüm sistem kısa devrelerden korunmalıdır.

Aydınlatma genellikle bazı alanlarda veya kapalı bazı yerlerde diğer elektrikli ekipmanlardan daha olası bir yangın tehlikesi barındırır. Yeni yapılacak binalarda öncelikle iyi bir iç aydınlatma sistemi, yangına karşı en emniyetli biçimde tasarlanmalıdır. Sabit aydınlatmalar yeterli aydınlatma sağlayacak biçimde donatılmalı, geçici aydınlatma armatürleri mümkünse hiç kullanılmamalıdır. Aydınlatma tesisatı 2 kutuplu bir anahtarla kontrol edilen bir sistem ile tasarlanmalı, sıvı–toz–buhar geçirmez ve patlamaya dayanıklı EEX PROOF lambalar kullanılmalıdır. Işık fikstürleri, belgelerden veya kitaplardan en az 0,5 m mesafede olmalıdır. Acil durum aydınlatması ise kendi bağımsız güç kaynağıyla sağlanmalıdır.

Restorasyon laboratuarları, davlumbazlar, film geliştirmenin yapıldığı duplikasyon laboratuvarları gibi ıslak ortamlarda ve diğer çeşitli özel laboratuvarlarda kablolama için özel elektrik standartları çerçevesinde tasarım yapılmalıdır. Elektrikli ekipman düzenli olarak muhafaza edilmelidir ve uzatma kabloları kesinlikle kullanılmamalıdır. Arıza oluşmaması için tüm ekipman düzenli olarak kontrol edilmeli, gerekli izolasyon, kısa devre , yük ve termal kamera ölçümleri periyodik olarak yapılmalıdır.

Arşivlerde ve kütüphanelerde taşıyıcı sistemlerin kurulumu ;

Yatay ve dikey taşıma sistemleri kendi yangın koruma sistemine sahip olmalıdır. Binada özel olarak inşa edilmiş bir şaft içinde asansör/asansör, yük asansörü, vb. Bulunan dikey taşıma sistemleri bulunabilir. Yangından korunma konsepti gereği yangın sırasında oluşan alev, ısı, duman v.b. yanma ürünlerinin şaft içerisine girişine izin vermeyecek biçimde tasarlanmalıdır. Bu asansör şaftında pozitif bir basınç oluşturarak ve şaft servis hattında her bir kat seviyesinde yanıcı olmayan malzemelerden yapılmış diyaframlar oluşturarak da elde edilir. Diyafram takılmamışsa, orada da pozitif bir basınç oluşturulmalıdır. Şaftın alt kısmında pozitif basınç 20 Pa olmalıdır. Üst şafttaki basınç, yerel fiziksel koşullardan etkilenen mühendislik hesaplamaları ile belirlenmelidir. Açıkça, asansörün duvarları ve servis hattı şaftları yanmaz malzemelerden yapılmalı ve duman geçirmez olmalıdır.

Yatay taşıyıcılar yani konveyör sistemlerinde, yangın güvenlik duvarlarına uygun geçiş noktalarında koruyucu sistemler olmalıdır. Bu sistemler çeşitli şekillerde olabilir. Genelde belirli bir sıcaklıkta eriyen bir kilitle donatılmış çelik bir kablo ile açık tutulan bir damper kapak biçiminde olabilir. Başka bir versiyonda, konveyörün geçtiği açıklığı kapatan giyotin tip bir kepenk şeklinde yapılmış olabilir. Bu da belirli bir sıcaklıkta eriyen bir kilitle donatılmış yaylı bir mekanizma ile açık pozisyonda tutulan yangın durumunda sıcaklık ile otomatik olarak kapanan sistemdir. Bu ekipmanlar konveyörün bina boyunca geçtiği her açıklığa yangın geçirmezlik bütünlüğünü koruyacak biçimde kurulmalıdır.

Laboratuvarlar ve teknik servis odaları için şartlar ;

Potansiyel yangın tehlikeleri bakımından en tehlikeli ekipmanlar laboratuvarlarda veya elektrikli ve sıhhi tesisat onarım atölyeleri gibi teknik servis alanlarında ve merkezi ısıtma sistemlerinin kazanların ve fırınlarının bulunduğu alanlarda bulunmaktadır. Bu alanlar, daha önce listelenen tüm yangından korunma prosedürlerine ve standartlarına uygun olarak yönetmeliklere göre tasarlanmalıdır, ancak belirli ekipmanlara özel gereksinimler istenen durumlarda yönetmeliklere ek olarak daha fazla önlem de uygulanabilir.

Depo ekipmanları ;

Depolarda bulunan birincil ekipman sabit veya hareketli raflardır. Tüm arşivler ve kütüphane standartları sadece metal rafların kullanılacağını belirtmektedir, ancak uygulamada bazı ülkelerde ahşap raflar da kullanılmaktadır. Ahşap raflar, hala onları kullanan tesisler için sürekli bir yangın tehlikesi oluşturur. Bazı örneklerde arşivciler ve kütüphaneciler, ahşap raflardaki yangın geciktirici bileşimleri metal raflarla değiştirebilecekleri bir ara ölçü olarak kullanmışlardır.

Kayıt depolama raflarını raylara monte etme uygulaması, modern depolama teknolojisinin (kompakt depolama) bir uygulaması olarak yeni arşivler ve kütüphaneler yapımında ve renovasyonlarında ortaya çıkmaktadır. Bir dizi raf ünitesi için bir koridor sağlanmakta ve belirli bir rafa erişim sağlamak için, üniteler, istenen raf ünitesinde koridor görünene kadar manuel olarak veya bir motorla hareket ettirilmektedir. Kompakt rafların kullanılması, yüksek yangın yükü yoğunluğuna neden olur, bu da en güçlü yangın bariyerlerini ve konstrüksiyonu bile tehdit edebilecek bir yangına yol açabilir yapısal çöküşlere neden olur. Kompakt depolama için sprinkler koruması olmadan, yangın dayanıklılığı, yangın kompartımanı duvarlarının dayanıklığı yangın yayılımını engellemede yetersiz kalacaktır, bu bölgelerde sprinkler (Ya da Watermist) olmazsa olmaz bir gerekliliktir. Kütüphaneler ve arşivler için kompakt rafların kullanıldığı yerlerde otomatik sprinkler – ya da watermist söndürme sistemleri zorunlu olmalıdır.

Bir kayıt tesisinin toplam yangın yükü potansiyelinin, açık bir raftakine benzer bir kayıt miktarıyla tamamen aynı olduğu, ancak yangının sprinkler olmadan itfaiyenin kontrolünün ötesine yayılacağına dikkat edilmelidir. Ayrıca, açık raflarda saklanan kayıtlar gibi, mobil raflarda saklanan kayıtlar da ciddi yangın yükü kapasitesine sahiptir. Yangın yükü hesabı ve yangın tasarım kriterlerinde bu yüklerin ciddi olarak değerlendirilmesi gereklidir.

Depolarda, kitaplıklar, kart katalog dolapları vb. Kullanılan her türlü ek ekipman da metalden yapılmalıdır. Herhangi bir ahşap veya diğer yanıcı malzemeler kullanılması bir depodaki yangın tehlikelerini ciddi seviyede artırır.

Ofis ve okuma odası ekipmanları;

Herkese açık okuma odaları genellikle depolardan, laboratuvarlardan, teknik destek alanlarından ve diğer alanlardan ayıran yangın bütünlüğüne uygun bir şekilde konumlandırılır. Yangın duvarları ve yangın kapıları kullanılarak zonlanırlar. Ayrıca yangın çıkışları ve tahliye yolları kişi sayısına göre düzenlenir.

Bu önlemlere ek olarak, arşivciler ve kütüphaneciler, araştırma odası mobilyalarını, odalardan tahliyeleri engellemekten ziyade geliştirecek şekilde düzenlemelidirler. Mümkün olan azami kişi sayısı, mimarın koridor ve geçit tasarımını etkilediği gibi, yetkililer, hızlı tahliyeye izin vermek için araştırma odalarındaki mobilyalarla yeterli ölçüde yürüme yollarına izin vermelerini sağlamalıdır.

Genel araştırma odaları için seçilen mobilyalar yangın güvenliğini dikkate almalıdır. Metal mobilyalar bu odalar için uygun görülmeyebilirken, perdeler yangın geciktirici malzemeden yapılmalı ve sandalyelerde kullanılan malzemeler belirlenen yangın kodu standartlarını karşılamalıdır.

Laboratuvarlarda depolama ekipmanları ;

Laboratuvarların düzeni tahliye yollarını dikkate almalıdır. Ayrıca, personelin dikkatsizce kazara yol açabilecek kazalardan kaçınmak için potansiyel olarak yanıcı malzemelerle çalıştığı alanın etrafında yeterli alan bulunduğundan emin olmalıdır.

Laboratuvarlarda uygun saklama kapları zorunludur. Laboratuvarlarda kullanılan birçok kimyasal yanıcıdır ve bazıları patlayıcıdır. Bu kimyasallar özel patlamaya dayanıklı saklama dolaplarında saklanmalıdır. Bazı durumlarda kimyasallar soğutulmalıdır; Diğerlerinde, bir depolama kabininde bir arada saklanan kimyasal miktarları belirli seviyeleri aşmamalıdır. Kimyasallar, açıkça takip edilmesi gereken spesifik depolama talimatları ile birlikte gelir. Arşivlerin ya da kütüphane binasının diğer bölümlerinde olduğu gibi, bireysel yangın söndürücüler laboratuvarda kolay erilebilir ve yangın tipine uygun olarak yerleştirilmelidir. Laboratuvar uygulaması, bina genelinde genel kullanımdan farklı bir yangın söndürücü gerektirebilir.

Kaynak: Kütüphane ve arşivlerde yangın güvenliğinin temelleri UNESCO 1992