D vitamini adı ne kadar vitamin olsa da steroid yapıda bir hormondur. Yani nasıl ki tiroid hormonu tüm vücudu etkileyebiliyorsa, D vitamini de tüm vücudu etkileyen özelliklere sahiptir. Başlarda sadece kemik sağlığı, Kalsiyum mekanizması ile ilgili olduğu düşünülse de günümüzde birçok sistem üzerinde etkili olduğu ortaya çıkmıştır.
D vitamininin besinlerle alımı çok zordur. %90 oranında güneş ışınları sayesinde vücudumuzda sentezlenir. Bunun dışında balık gibi besinlerde çok az miktar da olsa bulunmaktadır. Bitkisel kaynaklarda ise yok denecek kadar azdır. D vitamininin en önemli kaynağı güneşken, dört mevsim güneş gören ülkemizde bu kadar güneşe maruz kalırken neden bu kadar insanda D vitamini düşük?
Çünkü D vitamini güneşteki UVB ışınlarıyla sentezlenir. Sentezlenmesi için cildin direkt güneşle temas etmesi ve bu temasın da doğru güneş açısı olduğu bir saatte yapılması gerekir. Doğru zaman ve açı dediğimiz konum tam olarak öğle saatlerinde, güneş tepedeyken gerçekleşir. Aslında tam da bu zamanlar bizim güneşten kaçtığımız vakitler oluyor. Bunun haricinde zaten birçoğumuz gün içinde vaktimizi kapalı mekanlarda, ofislerde, dükkanlarda geçiriyoruz. Bunun dışında kapalı kıyafet kullanımı, koyu cilt rengine sahip olmakta D vitaminini yeterince almamızı engelleniyor.
D vitamini eksiklik nedenleri arasında güneşten tam anlamıyla faydalanamamanın yanı sıra başka etkenler de vardır. Bazı ilaçların kullanımı, karaciğer ve böbrek yetmezliği gibi D vitamini için etkili mekanizmaya sahip olan organlarda gelişen sorunlar, gebelik ve emzirme gibi ihtiyacın arttığı durumlar, bağırsağın emilimini düzgün yapamaması gibi problemlerde bu nedenlerden sayılabilir. Obezite ve fazla kilolu olmakta eksikliğin sebeplerinden biridir. Çünkü yağ fazlalığı olan insanların vücudunun değişik yerlerinde D vitamini boşu boşuna depolanmış olur. Bu da istediğimiz D vitamininin kaybına neden olarak eksiklik oluşturur.
Gelin birlikte D vitamini neden bu kadar önemli ve bize faydası nelerdir, inceleyelim.
En bilinen faydası kemik sağlığıdır. Vücutta Kalsiyumun emilmesini sağlarken, böbreklerden kalsiyumun atılmasını da önler. Böylece vücudun Kalsiyumdan maksimum yararlanmasını sağlar. Ayrıca kemik yapımını arttırdığı için kemik kırılmalarını ve ileri yaşlarda kemik erimesini de önler.
D vitamini kemiklerin yanı sıra kasların da güçlü olmasını sağlar. D vitamini eksikliği hem kemikte hem de kaslarda zayıflık yaratarak düşme riskini artırır. Özellikle yaşlı insanlarda görülen D vitamini eksikliği, kas gücünün de zayıflamasıyla, dengelerini kurmada güçlüklere ve düşmelere sebep olur. Bu düşmeyle birlikte kemiklerde zayıflamış olduğundan kolay bir şekilde kırılma meydana gelir. Bu kısırdöngü, iyileşmenin bir o kadar zor olmasıyla devam eder. Bu nedenle özellikle yaş almış kişilerin D vitamini seviyelerini optimal düzeyde tutmaları oldukça önemlidir.
En önemli diğer fonksiyonlarından biri de bağışıklık sistemini güçlendirmesidir. Pandemi sonrası yapılan araştırmalarda görülmüştür ki D vitamini eksikliği olan kişiler hastalığı daha ağır atlatmıştır. D vitamini ve bağışıklık ilişkisi ile ilgili söylenebilecek en doğru şey; D vitamini bağışıklık hücresinin görevini olması gerektiği gibi yapmasını sağlayan en önemli modülatördür. Bağışıklık sistemi için bir orkestra şefi gibi hareket eder ve onları yönlendirir.
Yapılan başka çalışmalarda ise Tip 1 ve Tip 2 diyabet (şeker) hastaları içinde fayda sağladığı görülmüştür. Güneşe fazlaca maruz kalan ülkelerde diyabet hastalığı görülme sıklığı azken, az güneş alan ülkelerde daha fazla diyabet hastalığı olduğu görülmüştür. Bağışıklık sistemiyle ilişkili olan bu hastalık, D vitamininin önemini daha çok arttırmıştır.
D vitamininin bu kadar önemi varken bunu nasıl alabiliriz dersek, başta da konuştuğumuz gibi düzenli olarak dik açıyla gelen güneşe bir süre maruz kalmalıyız. Bunun yanı sıra, somon, sardalya, ringa, kılıç, ton, uskumru gibi yağlı balıklar, sığır karaciğeri, yumurta sarısı, karides, tavuk, kırmızı et, doğada güneş gören mantar gibi besinleri beslenmemize mutlaka eklemeliyiz. Eksikliği söz konusuysa kan tahlili vererek doktor kontrolünde D vitamini takviyesi almanızı da öneririm.
Sağlıkla kalın…
