İyot yaşamımız için önemli minerallerden biridir. İyot yetersizliği, endemik guatıra neden olur. Guatr Karadeniz bölgesinin iç kesimlerinde ve Doğu Anadolu’da başta olmak üzere aslında bütün yörelerimizde yaygındır.
İyodu bitkisel ve hayvansal besinlerden alırız. İyot toprağın yüzey kesimlerinde yoğunlaşır. Zamanla oluşan yağmur suları ve rüzgârın etkisiyle, toprağın yüzey kısımlarında oluşan kayıplar, topraklarımızı iyottan yetersiz bir duruma getirmiştir. Toprağın iyottan fakir olması sonucu, buralarda yetişen bitkilerde iyot yönünden yetersizdir. Bitkilerle beslenen hayvansal besinlerde de iyot yetersizdir.
İlk olarak Amerika ve Avrupa ülkeleri buna çözüm olarak bitkisel ve hayvansal ürünlerde yeterince iyot bulunmadığı için tuzun iyotla zenginleştirilmesi uygulamasına başlamıştır. Ülkemizde de 1970’lerden bu yana sofra tuzu iyotla zenginleştirilmektedir.
Bu uygulamaların uygulanmasının sebebi, iyot eksikliğinin ana rahmindeki çocuğun gelişiminden, yaşamın son evresine kadar insanlar üzerinde etkisinin öneminden kaynaklanır.
İyot eksikliği en başta gebelik esnasında yeterli iyot alamayan annenin rahmindeki bebek üzerinde, beyin gelişimde olumsuz etkiler bırakır. Dünyada iyot yetersizliği nedeniyle 20 milyondan fazla çocuğun beyin gelişiminde gerilik ile doğduğu yetkili kurumlar tarafından açıklanmıştır. Çocuklarda bu geriliğin oluşmaması için anne adayları ve emzikli anneler başta olmak üzere hepimizin iyotlu tuz kullanması gerekir.
Bu arada şu soru akla gelebilir. Aşırı tuz alımı zararlı değil midir? Aşırı tuz alımı çok zararlıdır. Ülkemizde yapılan çalışmalarda görülmüş ki tuz tüketimi önerilen tüketimin üç katından daha yüksektir. Bu sebeple ülkemizde, hipertansiyon, böbrek hastalıkları ve mide kanseri de yaygındır.
Bu nedenlerle tuz tüketilmesinin azaltılmasını öneririz. Bu durumda yapılacak şey tuz katılaşarak hazırlanmış peynir, zeytin, turşu, ekmek, hazır çorbalar ve yemeklerin sınırlandırılmaları gerekir.
Bireysel olarak tuz katılmış hazır ve yarı hazır yemeklerden sakınılmalıdır. Paketli gıdalar, fast food ürünler, gazlı içecekler içlerinde yüksek miktarda tuz barındırır.
Az tuzlu yemeye alışmak erken yaşlarda başlamalıdır. Bunun için çocukların beslenmesinde de tuz katılarak hazırlanmış hazır veya yarı hazır besinlerden uzak durulmalıdır. Çocuğa bu damak tadını şimdiden kazandırmak ileri ki yaşlarında da kalıcı olarak aşırı tuzlu besinlerden hoşlanmamasına sebep olur. Doğru alışkanlıkları çocukluk yaşlarında başlatmak, çocuğun yetişkinlik döneminde de kalıcı doğru beslenme sistemi kurmasına yardımcı olur.
