Yalova Folklor Eğitim Merkezi Gençlik ve Spor Kulübü Derneği (YAFEM) tarafından Yalova’da düzenlenen 26. Türk Boyları Kültür Şöleni etkinlikleri (18-22 Temmuz 2023) ve Forum TÜRK Çalıştayı (20-21 Temmuz 2023); Türkiye, Azerbaycan, Özbekistan, Afganistan, Türkmeneli- Irak, Kosova, Kuzey Makedonya, Tataristan, Gagauzlar, Doğu Türkistan (Uygur Türkleri) Bulgaristan, Güney Azerbaycan, Romanya’dan olmak üzere toplam 12 ülkeden 45 davetlinin katılımıyla 7 oturum şeklinde gerçekleşmiştirildi.
Çalıştayın İlk oturumunda “Balkan Coğrafyasında Türk ve Akraba Toplulukları ile Türkiye arasındaki ilişkilerde ortak Proje ve iş birliğinin geliştirilmesi” hususu değerlendirildi. Oturum Başkanlığı Yalova Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mehmet Bahçekapılı tarafından yapıldı. Bu oturumdaki katılımcılar, Bashir Ahmad Tayanch - Afganistan Eski Sosyal İşler Ve Çalışma Bakanı, Enver Hüseyin - Kuzey Makedonya Cumhuriyeti Çalışma Ve Sosyal Politikalar Bakan Yardımcısı, Cabir Doko- Kuzey Makedonya Cumhuriyeti Siyasi Sistem Ve Topluluklar Arası İlişkiler Bakan Yardımcısı, Savastin Mihail- Gagauzya Milletvekili tarafından özetle şu konular dile getirildi;
1- Balkanlar’da yaşayan Türk azınlıklarının sorunları dile getirilerek burada yaşayanların büyük bir çoğunluğunun Türkiye Cumhuriyeti’ni kendilerinin ve bölge barışının teminatı olarak görmesi.
2- Bu nedenle Türkiye’nin bölgede siyasi, kültürel ve ekonomik ilişkilerin korunması ve geliştirilmesi konusunda daha etkin olması talep edildi.
3- Balkanlarda faaliyetlerde bulunan Türkiye merkezli kurumların ilave ve destek olmak üzere sivil toplum örgütleriyle, iş adamlarının da etkin faaliyetlerde bulunmaları talep edildi.
4- Kültürel mirası canlandırmak ve gelecek nesillere aktarmak için Türk Kültür Merkezlerinin açılması, Türkiye ile ortak projelerin yapılması üzerinde ağırlıklı olarak durulmasına ve Kuzey Makedonya’da Türk kültür merkezi açıldığı, Kosova’da bu yıl açılacağı.
5- Balkanlarda pek çok yerde Türkçe eğitimine yönelik yasal hakların bir şekilde ihlal edilmesinin engellenmesi için gereken tedbirlerin ivedilikle gündeme getirilmesi talebi.
6- Balkanlarda yaşayan Türk soyluların “Mavi Kart” (Türk soyluların sağlık hizmetlerinden yararlanması için) uygulaması beklentisinin karşılanması konusunda gündem oluşturma çalışmasının yapılması.
7- Bir insanın milli kimliği, Tanrı'nın yazgısıdır. Yargı kararıyla belirlenemez. Yunanistan Yargıtay'ının ''Batı Trakya'da Türk yoktur'' kararı BM İnsan Hakları Beyannamesiyle Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kararlarına ters düşmektedir. Yunanistan, bu akıl ve mantık dışı tutumundan vazgeçmeli, Batı Trakya'da yaşayan Müslüman Azınlık fertlerinin Türk olduklarını kabul etmeli.
Çalıştayın 2. oturumunda ise “Türk Dünyasında Türk ve Akraba topluluklarının olduğu yerel yönetimlerde dil birliği, fikir ve iş birliğinin geliştirilmesi” konusu üzerinde durulmuştur. Oturumun başkanlığını Yalova Belediye Başkanı Mustafa Tutuk tarafından yapıldı. Bu oturumdaki katılımcılar Viktor Peyrigoli – Gagauzya Vulkaneşi Belediye Başkanı, Ferit İdrizi – Kosova Vushtri Belediye Başkanı, Stefan Krastev – Bulgaristan Pernik Belediye Başkanı, Levent Buş Prizren Belediye Meclis Başkanı tarafından özetle “yerel yönetimler ve çalışmaları” hakkında bilgi verilerek ortak çalışmalar ve işbirlikleri üzerinde duruldu.
- Türk Dünyası Belediyeler Birliği ile daha çok işbirliği yapılması hususunda görüşler bildirildi.
2- Türk ve akraba topluluklarının olduğu yerel yönetimler ile Türkiye’deki yerel yönetimlerin birlikte Avrupa Birliği projelerde hazırlamaları konusunda ortak çalışmalar yapılmasının önemli olduğu ve teşvik edilerek yaygınlaştırılması gerektiği dile getirildi.
3- Kardeş şehir anlaşmalarının yaygınlaştırılmasına ve kardeş şehirler arasında daha çok iş birliği yapılmasına vurgu yapıldı.
Çalıştayın 3. oturumunda ise “Türk Dünyasında Türk ve Akraba topluluklarının Türkiye ile ortak siyasal fikir ve iş birliğinin geliştirilmesi” konusu üzerinde duruldu.
Oturumun başkanlığı Yalova İl Genel Meclisi Başkanı Hasan Soygüzel tarafından yapıldı. Bu oturumdaki katılımcılar; Kutluhan Yayçılı – Türkmeneli Irak Türkmen Cephesi Türkiye Temsilcisi, Elvin Hasan- Kuzey Makedonya Cumhuriyeti Bakanlık Müsteşarı, Negiat Salihi – Tatar Demokratik Birliği Romanya Temsilciler Meclisi eski Üyesi, Erdem Karakoç- Ülkü Ocakları eski Genel Başkanı tarafından oturumda özetle şu konular dile getirildi;
- Avrupa ülkelerinde Türkiye’ye karşı yapılan ırkçı saldırılar ve İslamofobi ile Türkofobi,
- Türk Devletlerinde FETÖ terör örgütünün varlığına son verilmesi,
- Doğu Türkistan’da yaşanan insan hakları ihlalleri,
- Afganistan’daki son gelişmeler,
- Rusya'nın Kırım'ı İşgali,
- Karabağ’daki yeni sürecin Türkiye ve Türk Dünyası açısından değerlendirilmesi,
- Irak-Kerkük Türkmenlerinin durumu.
- Rusya Federasyonu içinde yaşayan Türk topluluklarının sorunları, katılımcılar tarafından bütün boyutlarıyla dile getirildi.
Çalıştayın 4. oturumunda ise “Türk Dünyasında Türk ve Akraba toplulukları arasında Dilde fikirde işte birlik nasıl oluşur” sorusunun cevapları tartışıldı.
Oturumun başkanlığını Yalova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Taner Tatar tarafından yapıldı. Bu oturumdaki katılımcılar; Prof. Dr. Ahmet Taşağıl , Prof. Dr. Cemal Zehir oldu.
Bu oturumda özetle şu hususlar gündeme getirildi;
1- Türk olmanın ilk ve en eski değeri ve kanıtı olan Türk Dili'ni, Türk Dünyası'nın ayrı coğrafyalarında, ayrı devletlerinde, ayrı bayraklar altında yaşasalar bile konuşabilme, yazabilme, öğrenilebilme ve gelecek kuşaklara aktarabilme hakkının tartışmasız olarak sağlanması ilke olarak benimsendi ve bu konuda çalışmalar yapılması kararlaştırıldı.
2- Türkiye Türkçesinin, bütün Türk Dünyasının ortak dili olduğu, ancak her bir Türk topluluğunun kendi dilini koruması gerektiği vurgulandı.
- Ortak bir dil ve alfabenin oluşturulmasının süreç içerisinde gerçekleştirilebileceği böylece lehçe farklılıklarının ortak dil oluşumunu sekteye uğratmasının önüne geçilmesi belirtildi.
Çalıştayın 1. günü çalışmaların bu şekilde sonuçlandırıldı;
Çalıştayın 2. gününde ise 3 oturum gerçekleştirildi. Oturumun başkanlığını gazeteci ve köşe yazarı, Türk Dünyası Forum Başkanı olarak ben yaptım.
Bu oturumdaki katılımcılar; Mahzuna Kamolova - Özbekistan 24 TV Kanalı Muhabiri, Sevinç Hankızı Süleymanova – Azerbaycan Gazeteci, Ceyhun Aşirov - Gazeteci Araştırmacı Yazar Rusya Ve Kafkasya Muhabiri, Nazgul Kenzhetay - Kazak Gazeteci, editör ve Kazakistan'ın ilk kadın savaş muhabiri, Mustafa Kemal Yılmaz – Türkmeneli- Irak Türkmen gazetesi.
Oturumda; “Türk ve Akraba topluluklarının sorunlarının ortak gündem birliği içinde tek ses olarak medyada gündem oluşturulması” konusu işlendi.
Özetle şu hususlar gündeme getirildi;
- Türklerin yaşadıkları bölgelerdeki insan hakları ihlallerini izleme ve sorunlarını çözme konusunda çalışmalar yapılmasına, YAFEM Forum TÜRK davetlileri olarak azınlık halinde yaşayan Türk topluluklarının maruz kaldığı haksızlıkları sürekli gündemde tutmaya ve medya ve yeni medya yoluyla destek verilmesine karar verildi.
- Türk dünyasındaki medya mensuplarının ortak ve doğru haber alabilecekleri güvenilir bir kaynak haber portalı oluşturmanın önemi tartışıldı.
- Türk dünyası konusunda haber yapılırken ortak hassasiyetlere değer verilmesi gerektiğine ve yapıcı birleştirici tarzda haber yapılması konusunun önemi vurgulandı.
Çalıştayın 2. oturumunda ‘’Türk Dünyasında Dilde Fikirde İşte birlik çerçevesinde Bilgi ve Tecrübe Paylaşımı” yapıldı. Oturumun başkanlığını Sosyal Bilimci Özlem Özdemir tarafından yapıldı.
Elyar Türker- Güney Azerbaycan Milli Hareketi Ülkü Ocakları Genel Başkanı, Prof. Dr. Sultan Mahmud Kaşgarlı- Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Genel Başkanı, Dr. Servet Avşar – Gazeteci Yazar, Zebiniso Kamalova-Özbek Akademisyen, oturumda özetle şu konular dile getirildi;
- YAFEM Forum Türk davetlileri olarak Azerbaycan devletinin 44 gün süren haklı mücadelesini ve bu sürecin sonunda elde edilen “Qarabağ” zaferini kutluyoruz. Bu önemli zaferin Türk Dünyası bağlantı koridorunun kurulmasıyla taçlandırılmasının beklentisi içindeyiz. Şuşa deklarasyonunda yer alan Türkiye ve Azerbaycan'ın Türk dünyası diaspora faaliyetlerini birlikte yürütmesi Türk Birliği adına önemli bir adım olarak kabul edildi.
- Karabağ’da ve bölgede kalıcı çözümün sağlanması, Ermeni cinayetlerine ve terörüne karşı Türk Birliği’nin oluşturulması, Türkiye ve Azerbaycan kardeşliği fonunda “Türk Halkları ve Topluluklarının Hukuklarını Savunma Merkezi’nin kurulması, aynı zamanda Türk Dünyası Medya Platformu’nun hizmete açılması, Türk dünyası adına kurultayımız tarafından tarihi, büyük ve en gerekli adım olarak kabul edildi.
- Avrupa ülkelerinde İslam’a ve Türklere yapılan ırkçı saldırıların önüne geçmek için yetkili hükümetlerin önlem alması, siyasilerin ve sorumluluk makamında olanların söylemlerinde dikkatli ve özen göstermeleri ilgili ülkelere hatırlatıldı. Türk ve İslam düşmanlığına sebep olacak açıklama ve demeçlerden kaçınmaları için tüm dünya ülke siyasetçi ve bürokratlarına çağrıda bulunuldu.
- Çin’in Doğu Türkistanlı soydaşlarımızı kamplara alarak asimile etmesi, psikolojik baskıda bulunması ve manevi işkenceye tabi tutması şiddetle kınandı. Bu nedenlere bağlı olarak Türkiye ile Çin arasında “Suçluları İade Antlaşması’nın TBMM gündeminden kaldırılmasını yetkili makamlardan talep edildi. Doğu Türkistanlı soydaşlarımıza istisnai T.C. vatandaşlığı verilerek koruma altına alınması ve Doğu Türkistan konusunun en önemsenen sorun olduğunun altı çizildi.
- Soydaşlarımıza yönelik insan hakları ihlalleri ve kamplarda yaşananların tespiti için Doğu Türkistan’a 2 yıldır gitmesi gereken heyetin gönderilmesi işlemlerinin hızlandırılmasının gerektiği. Uygur kardeşlerimizin dini ve milli kimliklerinin korunması için Türkiye’nin, Çin’li yetkililerle diplomatik her türlü girişimde bulunması, Türkiye’nin, Doğu Türkistanlı soydaşlarımızın yanında olduğunu Çin’e hissettirmesi. Doğu Türkistan’da, 2017’den bu yana haber alınamayan Uygur asıllı T.C. vatandaşlarının akıbetlerinin araştırılması, bu vatandaşlarımıza sahip çıkılması ve Çin Büyükelçiliğine yönelik güçlü lobi faaliyeti yapılması.
- Rusya Federasyonu Tatarlar başta olmak üzere tüm Türk soyluların kendi dillerinde eğitim görme hakkını tanımalı. Türk Dünyası meselelerine duyarlı basın organlarına sansür uygulama, baskı kurma gibi demokrat olmayan uygulamalardan vazgeçmeli, bünyesinde varlığını devam ettiren Türk topluluklarının huzur içinde yaşamasını engelleyici faaliyetler yapmaması. YAFEM Forum Türk davetlileri olarak, Rusya Federasyonu hükümetinden demokratik yaklaşım beklenmesi.
- Türk Cumhuriyetlerinde, Özerk Türk Cumhuriyetlerinde ve Türk azınlık topluluklarında FETÖ terör örgütünün çalışmalarına tamamen son verilmesi için devletler nezdinde ortak çalışma yapılması. YAFEM Forum Türk davetlileri olarak acilen uygulanması gereken adım bu adımın kabulü. Türk Dünyası birliği çalışmalarının önünde engel teşkil eden, emperyalizmin maşası bu sinsi örgütün sürdürmeye çalıştığı varlığına son verilmesi, özellikle Türk Cumhuriyetlerinin bu konuda ortak tavır alması.
- Kıbrıs'ta kalıcı bir uzlaşı yalnızca iki devletli çözüm modeli ile mümkün. Kıbrıs Türkleri adanın eşit ve egemen sahibidir. Kıbrıs Türklerinin ve adanın güvenliğinde Garantör Türkiye'nin etkin ve fiili varlığı vazgeçilmez hukuksal haktır. Maraş'ın Türk yönetimi altında kademeli bir şekilde açılması önemli karardır. Burada Vakıf Mallarının hak ve menfaatlerinin korunması da ayrıca önemlidir. Kıbrıs Türklerinin kalkınma ve refah programlarının Türkiye tarafından geliştirilmesi takdir edilecek adımlardır. Türkiye ile Kıbrıs Türklerinin sarsılmaz bağlarının derinleştirilerek devam ettirilmesi ve Kıbrıs Türklerinin ayrıca Türk dünyası ile yakın münasebetlerin ilerletilmesi en yüce hedeflerdendir. KKTC’nin Türk Cumhuriyetleri ile olan ilişkilerinin geliştirilmesi, TÜRKSOY, Türk Konseyi, Türk Akademisi ve Türk Dünyasıyla ilgili diğer kurum ve kuruluşlara üyeliğini önemsiyor ve destekliyor.
- YAFEM Forum TÜRK davetlileri; Tarihi Türk yurdu olan Kerkük ve Türkmeneli Bölgelerinde yaşanan yok etme, sindirme, etnik temizlik ve baskı politikalarına son verilmesini, Türkmenlerin haklarını anayasa garantisi altına alınmasını talebi.
- Kırım'ın Rusya Federasyonu tarafından işgalinin sürdürülmesi kabul edilemez bir durumdur. Kırım'ın Bağımsız statüye kavuşturulması gereklidir. Kırım bölgesi Türkiye Cumhuriyeti, Ukrayna ve Rusya’nın garantörlüğünde bağımsız olmalıdır. Kırım Tatarlarının yaşam koşullarının gözden geçirilmesi, Dünya İnsan Hakları Örgütlerinin desteğiyle, 18 Mayıs 1944 Kırım Sürgünü Anıtı’nın yapılması çalışma konusu olarak belirlendi.
- Afganistan Eylül 2001 yılından sonra Irak ve Suriye başta olmak üzere en çok göçmen veren ülke olarak anılmaktadır. Taliban baskısıyla zor durumda kalan Türksoyluların vatanlarını terk edip başka ülkelere göç etmek zorunda kalması evrensel hukuk açısından kabul edilemez bir durumdur. Bu durum Türkiye’yi yeni bir göç dalgasıyla karşı karşıya bırakacağı gibi, transit geçiş yapmak isteyenlere fırsat oluşturacaktır.
Çalıştayın 3. oturumunda ise Türk Dünyasında İletişim birliğinin sağlanmasına yönelik tecrübe aktarımlarına devam edildi.
Bu kapsamda şu hususlar vurgulandı;
- Türk Dünyasındaki iletişim birliğinin sağlanması amacıyla; Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan’ın İletişim kurumları uzun bir zamandır ‘Türk Konseyi’ adı altında faaliyet göstermektedirler.
- Türk Konseyinin tüm gayretlerine rağmen, Türkiye ve Azerbaycan arasında kurulan iletişim köprüsü diğer ülkelerde henüz gerçekleştirilemedi.
- Tüm Türk dünyasının kolay ulaşabileceği ve sesini duyurabileceği ortak bir buluşma noktasına her zaman gereksinim vardır. Bu kapsamda başta devlet başkanları olmak üzere tüm kurum ve kuruluşların Türk dünyası ortak iletişimi için daha etkin bir çaba göstermeli.
- Her ülkenin kendi dili ile yapacağı yayınlar ile birlikte, Türkçenin ortak iletişim dili olarak kabul edilmesi ve bu konuda ortak çalışmalar yapılması, yapılan yayınların dijital ortam da dâhil olmak üzere bütün Türk Dünyası ülkelerinde paylaşıma açılması gerekli.
- Ortak “İletişim ağı veya Türk Dünyası Haber Ajansı kurulmalıdır. Bu ağın ortak dili (Türkiye Türkçesi) olmalıdır. İnternet sitesi, sosyal medya, TV, Youtube kanalı ve radyolar oluşturulmalı.
- Gençlerin akademik ve teknik eğitimden geçirilmesi, bulundukları ortamlarda Türk Dünyasını ilgilendiren konularda iletişim ağına aktif bir şekilde katılımlar sağlamalı.
- Yazılı basın üzerinden belirlenecek periyodik bir şekilde yayınlanacak ortak gazete, dergi ve akademik dergilerin oluşturulmalı.
- Türkiye’de “Dünya Türklerini İzleme Merkezi” adı altında bir kurum oluşturularak, Türk dünyasını izlemesi, gerektiğinde kamuoyu oluşturup lobi faaliyetleri yapması sağlanmalı.
- Türk Dünyasına yönelik çalışmakta olan tüm basın yayın kuruluşlarının desteklemesi, başta bağımsız olmayan Türk halklarının basın organları olmak üzere, Türk lehçelerinde yayın yapan bütün basın yayın kuruluşlarının (Kırım Haber Ajansı ve Radyo Meydan gibi) tanıtımına yardımcı olunmalı.
- Türklerin yaşadıkları bölgelerdeki insan hakları ihlallerini izleyen ve sorunlarını çözme konusunda ortak çalışmaların yapılmalı.
- Türk Dünyası Gazeteciler Birliği gibi diğer tüm medya birliği mensuplarınca, azınlık halinde yaşayan Türk topluluklarının maruz kaldığı haksızlıkları sürekli gündemde tutulması ve basın yoluyla destek verilmeli.
- Türk Dünyasının sesi olan değişik ülkelerde yaşayan bireysel imkânlarıyla habere koşturan değerli basın mensuplarına her türlü maddi ve manevi desteğin verilmesi, karşılaşacakları problemlerin giderilmesi ile ilgili gerekli çalışmaların yapılması.
- Kuzey Irak-Türkmeneli bölgesinde Türkçe eğitim veren bir üniversite kurulmalı.
- Tüm Irak'ta bulunan ancak Türkmeneli Bölgesinin kalbi Kerkük'te bulunmayan Türk Kültür Merkezi Kerkük'e açılmalı.
- Türkmeneli'ye kitap ve her türlü Türkçe basılı ürünlerin ulaştırılmasında kolaylık sağlanmalı.
- Uygun şartlar oluştuğunda en kısa zamanda Irak-Türkmeneli ile Türkiye arasındaki Telafer bölgesinde Ovaköy sınır kapısı açılmalı.
Sonuç; Dilde Fikirde İşte birlik ortak şiarımızdır. Kederde, tasada, sevinçte, kaderde ve ülküde birlik bütün Türk Dünyasının bütünleşmesi için vazgeçilmezdir. Bu vesileyle YAFEM Forum Türk katılımcıları olarak toplantı merkezimiz olan Yalova’nın 19 Temmuz 2023, düşman işgalinden kurtuluşunun 102. yılında şehit ve gazilerimizi minnet ve şükranla anıyoruz.
Başta Sayın Yalova Valisi, Belediye Başkanı, İl Genel Meclis Başkanı ve Yalova Emniyet Teşkilatı mensuplarını ve Yalova halkını kurtuluşun haklı gururu için kutlarız.
2024 yılı YAFEM’in Türk Boyları Kültür Şölenini 27. yılını gerçekleştirmesi anısına daha geniş kapsamlı bir “YAFEM Forum TÜRK Çalıştayı” düzenlenmesinde sözünü ettiğimiz kurumların öncü ve destekçi olmalarını bekler, konuyla ilgili şimdiden hazırlıklar ve komisyonlar oluşturulmasını faydalı bir çalışma olarak görmekteyiz.
Yukarıda görüşülen konular kararlarıyla birlikte, oybirliğiyle kabul edildi.
