“Yangın Risk analizleri mutlaka daha kapsamlı, çok boyutlu ve teknik derinliği olan yöntemlerle Yapılmalıdır.” ifadesi, sadece bir tavsiye değil, yaşanmış facialardan çıkarılmış bir zorunluluktur. Ancak sahadaki gerçeklik ne ölçüde bu gereklilikle örtüşmektedir?

1. Kaç Kişi Bunu Gerçekten Yapabilir?

Bugün Türkiye’de yangın güvenliği konusunda çalışan binlerce mühendis, tekniker ve uygulayıcı var. Ancak yangın mühendisliği disiplini altında, performansa dayalı analiz yapabilecek, yangın yükü, duman hareketi, tahliye süreleri, ısı yayılımı, flashover gibi kavramlarla çalışan uzman sayısı çok daha sınırlıdır.

Yangın mühendisliği yüksek lisansı olanların sayısı çok azdır.

SFPE, NFPA, FSE, Fire Dynamics Simulator (FDS), PyroSim, Pathfinder gibi araçlarla çalışabilecek düzeyde deneyim sahibi uzman sayısı Türkiye’de oldukça düşüktür.

Türkiye’de uygulamada çoğunlukla preskriptif (kuralcı) standartlar (örneğin BYKHY, TS EN 12845) kullanılmakta, performansa dayalı tasarımlar çok nadiren tercih edilmektedir.

2. Tasarım Standartları Neyi Sunar, Neyi Gizler?

Tasarım standartları, büyük ölçüde “ortalama senaryolara” göre hazırlanır. Örneğin:

TS EN 12845’teki sprinkler sistemi tasarımı, belirli bir tehlike sınıfı için sabit debi ve yoğunluk kabul eder.

BYKHY, kaçış mesafesi ve kapı genişliği gibi kriterleri basitleştirilmiş tablolarla sunar.

Ancak en kötü olasılıklar (örneğin batarya yangını, çok yoğun duman üretimi, fail-safe başarısızlığı gibi) çoğu zaman bu tabloların dışındadır.

Gerçek korunum tasarımı; maksimum yangın yükü, beklenen yangın büyüklüğü, kritik kaçış süreleri ve sistem arızaları varsayımları ile şekillenmelidir.

3. Pratik Deneyim Neden Gerekli?

Bir tasarımcının ya da analiz uzmanının, sadece teorik bilgiye değil, sahada yaşanmış yangınlardan, müdahalelerden, sistem hatalarından, alarm gecikmelerinden ders çıkarmış olması gerekir. Aksi takdirde:

Yangın risk analizi sadece “matris doldurma” işlemine dönüşür.

“Olmaz, zaten sistem var” yaklaşımıyla riskin üstü örtülür.

Pratik deneyimi olmayan bir tasarımcının yaptığı analiz:

Ne kadar kanıta dayalı olabilir?

Ne kadar sürdürülebilir sonuçlar verir?

Ne kadar uygulamaya dönüşebilir?

4. Görevler Ayrı Kişilerce mi Yapılmalı?

Evet, sistemsel doğruluk ve çıkar çatışmalarını engellemek açısından şu model önerilir:"

Onayı Verecek Kişinin Niteliği Ne Olmalı?

Onay makamı (örneğin belediye, yapı denetim, itfaiye ya da bağımsız danışman):

  • Yangın güvenliği eğitimi almış olmalı.

  • Proje okuma ve analiz yorumlama becerisine sahip olmalı.

  • Saha denetimi yapabilmeli.

  • Güncel ulusal ve uluslararası standartları takip edebilmeli.

Aksi takdirde, sadece evrak kontrolü yaparak kağıt üzerinde güvenli ama gerçekte riskli yapılar onaylanmış olur.

Sonuç;

“Yangın risk analizini kim yapmalı?” sorusunun yanıtı:

  • Sadece meslek unvanı ile değil,

  • Deneyim, yöntem bilgisi, analiz yeteneği, etik duruş ve teknik araçlarla ölçülmelidir.

Yangın risk analizi, çok disiplinli bir iştir. Sadece tek bir kişinin omzuna bırakılmamalı, sistemsel görev ayrımı sağlanmalı, her adımda kanıta dayalı yaklaşım benimsenmelidir.